Παράνομο έκρινε τον συλλήβδην τρόπο παρέμβασης στις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων της χώρας το 2015 το Συμβούλιο της Επικρατείας σε σχέση κυρίως με τον υπολογισμό του ΕΝΦΙΑ που αφορά τα ακίνητα στους Δήμους Φιλοθέης, Ψυχικού, Νέου Βουτζά και Δελφών. Η αυξημένη σύνθεση του Β΄ Τμήματος  του Συμβουλίου της Επικρατείας, με σειρά αποφάσεων της, έκρινε παράνομο τον τρόπο προσδιορισμού  των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων και κατά συνέπεια  και τον προσδιορισμό του ΕΝΦΙΑ στις συγκεκριμένες περιοχές οι κάτοικοι των οποίων είχαν προσφύγει στη δικαιοσύνη.

Με τις αποφάσεις αυτές ακυρώνεται η υπουργική απόφαση καθορισμού των αντικειμενικών αξιών κατά το σκέλος που αφορά τις  εν λόγω περιοχές  και όχι για την  υπόλοιπη Ελλάδα, καθώς, σύμφωνα με τις αποφάσεις, ο προσδιορισμός έγινε  οριζόντια, δηλαδή  χωρίς να υπάρχει διαφανής,   ορισμένη, πρόσφορη και οικονομετρικά αρτια  μεθοδολογία προσδιορισμού των αντικειμενικών αξιών, όπως προβλέπεται από τη νομοθεσία, αλλά  ούτε λήφθηκε υπόψη η γνώμη του κάθε Δήμου ή Κοινότητας, όπως προβλέπεται.(νόμος 3852/2010, άρθρο 261 παρ. 4).

Στην πράξη, όμως, οι συγκεκριμένες αποφάσεις δεν σηματοδοτούν την επιστροφή του ΕΝΦΙΑ καθώς σε αυτές ξεκαθαρίζεται πως δεν μπορεί  ένα μήνα πριν  την εκπνοή του 2016 να τροποποιηθεί ο κρατικός προϋπολογισμός. Μάλιστα είναι χαρακτηριστικό πως οι αντικειμενικές αξίες και ο  ΕΝΦΙΑ των περιοχών αυτών κρίθηκε μη νόμιμος  από  8.6.2016, ημέρα  συζήτησης των υποθέσεων στο ΣτΕ.

Γι΄αυτό και το υπουργείο Οικονομικών θα πρέπει  μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2016 να έχει προσδιορίσει  τις νέες αντικειμενικές αξίες στους 4 αυτούς Δήμους προκειμένου βάσει αυτών να υπολογιστεί ο ΕΝΦΙΑ για το 2017, δεδομένου ότι βάση υπολογισμού του είναι η αντικειμενική αξία που ισχύει την 1η Ιανουαρίου κάθε οικονομικού έτους.

Όπως εκτιμούν νομικοί κύκλοι η απόφαση αποκτά ευρύτερη σημασία καθώς  σηματοδοτεί, όπως λένε, το πλαίσιο που μπορεί να οδηγήσει σε ακύρωση του ΕΝΦΙΑ και σε άλλες περιοχές  καθώς στο Ανώτατο Δικαστήριο εκκρεμούν χιλιάδες προσφυγές, μεταξύ των οποίων οι περισσότερες ομαδικές, που ζητούν να "πέσει" δικαστικά ο ΕΝΦΙΑ καθώς οι προσφεύγοντες επικαλούνται σωρεία αδικιών και υπέρμετρων χρεώσεων.

Συγκεκριμένα,  με τις υπ΄  αριθμ. 2334-2337/2016 αποφάσεις της η 7μελής σύνθεσης του Β΄ Τμήματος επισημαίνει ότι «κατά την έννοια των εξουσιοδοτικών διατάξεων του άρθρου 41 του ν. 1249/1982, ερμηνευoμένων υπό το φως των άρθρων 4 (παρ. 5) και 78 (παρ. 1) του Συντάγματος, ο προσδιορισμός από την κανονιστικώς δρώσα Διοίκηση των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων πρέπει να διενεργείται με βάση ενιαία (για το σύνολο των περιοχών που έχουν ενταχθεί στο σύστημα αντικειμενικού προσδιορισμού), διαφανή, αρκούντως ορισμένη, πρόσφορη και οικονομετρικά άρτια μεθοδολογία, ώστε να παρέχονται στους βαρυνόμενους επαρκή εχέγγυα ορθού καθορισμού της φορολογούμενης (ελάχιστης εύλογης αγοραίας) αξίας των ακινήτων τους και να τηρείται από τα αρμόδια διοικητικά όργανα το ίσο μέτρο (γνωμοδοτικής και αποφασιστικής) κρίσης.

Η τοιαύτη ειδική μέθοδος πρέπει, ιδίως, να λαμβάνει προσηκόντως υπόψη την παρατεταμένη και σταδιακά εντεινόμενη ύφεση της αγοράς ακινήτων, συνεπεία της οικονομικής κρίσης και της επιβάρυνσης της ακίνητης περιουσίας με νέους φόρους, από το 2010 και μετά».

Επιπλέον, οι σύμβουλοι Επικρατείας αναφέρουν: «Κατά την κοινή πείρα, ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο προσδιορισμού της αγοραίας αξίας ενός ακινήτου είναι η τοποθεσία του, ο ως άνω ορισμός πρέπει να γίνεται τουλάχιστον σε επίπεδο δημοτικής ενότητας ή κοινότητας δήμου, κατόπιν συνεκτίμησης (διενεργούμενης κατ’ εφαρμογή της προαναφερόμενης ειδικής μεθόδου) συγκεκριμένων, περιλαμβανόμενων στο διοικητικό φάκελο, πρόσφορων και επίκαιρων στοιχείων για την πραγματική αγοραία αξία των ακινήτων στη σχετική ζώνη ή, σε περίπτωση αιτιολογημένης διαπίστωσης της ανυπαρξίας τέτοιων στοιχείων, με συνεκτίμηση ανάλογων υφιστάμενων στοιχείων για τις όμορες/γειτονικές ζώνες ή για άλλες ζώνες που κρίνονται αιτιολογημένα ότι παρουσιάζουν ουσιώδεις ομοιότητες όσον αφορά την αγορά ακινήτων.

Μεταξύ των στοιχείων που (πρέπει να) λαμβάνονται υπόψη στο πλαίσιο αυτό, είναι και η προβλεπόμενη στο άρθρο 261 παρ. 4 του ν. 3852/2010 (απλή) γνώμη του οικείου Δημοτικού Συμβουλίου».

Επομένως, υπογραμμίζεται στις αποφάσεις του ΣτΕ, «η πρόταση ή/και ο κανονιστικός καθορισμός των τιμών εκκίνησης δεν χωρεί νομίμως, αν γίνεται (κατά παραγνώριση των προαναφερόμενων, συναγόμενων από το άρθρο 41 του ν. 1249/1982, όρων) συλλήβδην για όλες τις ζώνες ορισμένης περιφέρειας ή του συνόλου της επικράτειας, κατά γενική επίκληση και εκτίμηση στοιχείων αναγόμενων σε διάφορες περιοχές και δίχως συγκεκριμένη μεθοδολογία, που να έχει τα προαναφερόμενα χαρακτηριστικά».

Σε ότι αφορά  τις αιτήσεις ακυρώσεως και τις περιοχές  που απασχόλησαν τους δικαστές, αναφέρεται στις αποφάσεις του ΣτΕ:

«Ο καθορισμός των τιμών εκκίνησης στην επίδικη ζώνη έγινε στο πλαίσιο συλλήβδην προσδιορισμού των αντικειμενικών αξιών για τις ζώνες του συνόλου της επικράτειας, αναλόγως της τιμής που είχαν πριν από την επίδικη αναπροσαρμογή, βάσει εισήγησης της αρμόδιας επιτροπής του άρθρου 41 του ν. 1249/1982, η οποία πρότεινε οριζόντιες ποσοστιαίες μεταβολές ανά ομάδα τιμών ζώνης γενικά των ακινήτων της οικείας περιφέρειας, χωρίς να εκφέρει εξατομικευμένη κρίση για τις επιμέρους ζώνες της, ειδικότερα, δε, για την επίδικη ζώνη, με παράθεση των συγκεκριμένων στοιχείων που έλαβε υπόψη της σχετικά με τη ζώνη αυτή, και χωρίς να προκύπτει η εφαρμογή (από την επιτροπή και, περαιτέρω, από τον υπουργό) ορισμένης, οικονομετρικά άρτια μεθοδολογίας προσδιορισμού των αντικειμενικών αξιών».

Το ΣτΕ  «σταθμίζοντας τα συμφέροντα των διαδίκων, αποδίδει μείζονα βαρύτητα στο επιτακτικό δημόσιο συμφέρον, που καθίσταται ακόμα εντονότερο υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες, αποτροπής του κινδύνου ουσιώδους διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους για το έτος φορολογίας 2016, και, συνακόλουθα, κρίνει, κατ’ εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 50 παρ. 3β του π.δ. 18/1989, ότι η ακύρωση καθεμίας των επίμαχων ρυθμίσεων της παραγράφου 2α της προσβαλλόμενης υπουργικής απόφασης πρέπει να μην αναδράμει στο χρόνο έναρξης ισχύος της (21.5.2015), αλλά στις 8.6.2016, χρόνο συζήτησης των υποθέσεων στο ακροατήριο».

Το σχόλιο της ΠΟΜΙΔΑ

Οι αποφάσεις αυτές του ΣτΕ είναι πολύ σημαντικές. Ομως η ΠΟΜΙΔΑ συνιστά σε όλους να "κρατούν μικρό καλάθι", γιατί το Yπουργείο των Οικονομικών, που εκ των πραγμάτων έχει το τελευταίο λόγο, ακόμη και αν μειώσει ή κάνει ότι μειώνει τις αντικειμενικές αξίες αυτών ή και άλλων Δήμων, έχει πάντοτε τη δυνατότητα να αυξήσει τους φορολογικούς συντελεστές του ΕΝΦΙΑ αλλά και άλλων φόρων στα ακίνητα, ούτως ώστε το φορολογικό αποτέλεσμα να παραμένει είτε σταθερό, όπως είναι συμφωνημένο για τον ΕΝΦΙΑ, είτε και ακόμη μεγαλύτερο, για να καλύψει άλλες ανάγκες, όπως δυστυχώς συμβαίνει συνεχώς τα τελευταία χρόνια...