Δεκτές πλέον γίνονται αιτήσεις για εξαγορά ακινήτων σε όλη τη χώρα, σύμφωνα με την Κοινή Υπουργική Απόφαση που υπογράφουν οι Υπουργοί Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κωστής Χατζηδάκης και Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Δημήτρης Παπαστεργίου και ο Υφυπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Θάνος Πετραλιάς. Οι αιτήσεις για την εξαγορά των ακινήτων θα υλοποιηθούν μέσω του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος «Αιτήσεις Εξαγοράς Δημόσιων Ακινήτων», της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων και Ψηφιακής Διακυβέρνησης του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης με μέριμνα του Γενικού Γραμματέα Δημοσθένη Αναγνωστόπουλου.

Με την διαδικασία αυτή ανοίγει ο δρόμος για την εξαγορά ακινήτων που καταγράφονται στην ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου αλλά κατέχονται επί μεγάλο χρονικό διάστημα από ιδιώτες, σύμφωνα και με τις προβλέψεις των πρόσφατων νομοθετικών ρυθμίσεων (5113/2024 και 5024/2023). Με τις πρωτοβουλίες αυτές στόχος είναι να επιλυθεί το ιδιοκτησιακό καθεστώς ακινήτων σε περιπτώσεις που αυτό δεν είναι ξεκάθαρο, να προστατευθεί η περιουσία του Δημοσίου και να ενισχυθούν τα δημόσια οικονομικά μέσω της εισροής σημαντικών εσόδων στον Κρατικό Προϋπολογισμό.

Ποια η νέα διαδικασία

Οι αιτήσεις για την εξαγορά των διακατεχόμενων εκτάσεων καθώς και όλες οι σχετικές διαδικασίες και η επικοινωνία των αιτούντων με τις αρμόδιες υπηρεσίες θα πραγματοποιείται αποκλειστικά μέσω της νέας ψηφιακής πλατφόρμας.

Η είσοδος των αιτούντων γίνεται με κωδικούς ΤaxisΝet ενώ θα παρέχεται επίσης η δυνατότητα υποβολής της αίτησης εξαγοράς από εξουσιοδοτημένο πρόσωπο, το οποίο πρέπει να συμπληρώσει στο σύστημα τον Α.Φ.Μ. του και να επισυνάψει υπεύθυνη δήλωση εξουσιοδότησης από το gov.gr ή με βεβαίωση γνησίου υπογραφής.

Η πρόσβαση στο Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα γίνεται μέσω του gov.gr στην ηλεκτρονική διεύθυνση https://aeda.apps.gov.gr.

Οι απαραίτητες διαλειτουργικότητες του συστήματος υλοποιούνται μέσω του Κέντρου Διαλειτουργικότητας της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων και Ψηφιακής Διακυβέρνησης του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης.

Οι αιτήσεις εξαγοράς των ακινήτων ξεκινούν:

• 30 Σεπτεμβρίου 2024 για τις Περιφερειακές Ενότητες Αιτωλοακαρνανίας, Αρκαδίας, Έβρου, Εύβοιας, Ηρακλείου, Ιωαννίνων, Καρδίτσας, Κέρκυρας, Λάρισας, Λασιθίου, Λέσβου, Μαγνησίας, Ξάνθης, Πιερίας, Ρεθύμνου, Σάμου, Τρικάλων,  Φθιώτιδας, Χανίων, Χίου.

Η δυνατότητα υποβολής αιτήσεων για τις περιοχές αυτές λήγει στις 30 Σεπτεμβρίου 2025.

• 31 Οκτωβρίου 2024 για όλες τις υπόλοιπες Περιφερειακές Ενότητες. Η δυνατότητα υποβολής αιτήσεων λήγει στις 31 Οκτωβρίου 2025.

Προϋποθέσεις για την υποβολή αίτησης εξαγοράς

Βασική προϋπόθεση του δικαιώματος υποβολής αίτησης εξαγοράς, είναι η άσκηση από τον ίδιο τον αιτούντα ή τους δικαιοπαρόχους, επί δημοσίου ακινήτου, αδιαλείπτως κατοχή:

α) επί 30 τουλάχιστον έτη με τίτλο,

β) επί 40 τουλάχιστον έτη χωρίς τίτλο, εφόσον ο αιτών χρησιμοποιεί το ακίνητο ως την κύρια κατοικία του ή ως βοηθητικό χώρο αυτής ή για να ασκεί τουριστική, βιοτεχνική, βιομηχανική, εμπορική ή αγροτική δραστηριότητα,

γ) η δήλωση του ακινήτου στο έντυπο «Ε9» για τα 5 τουλάχιστον έτη που προηγούνται της αίτησης, προκειμένου να είναι σαφές ότι οι αιτούντες θεωρούσαν πως το ακίνητο είναι δικό τους.

Υπενθυμίζεται ότι με την ψήφιση του ν.5113/2024 προβλέπεται, επίσης, ότι:

• Αίτηση μπορεί να υποβληθεί και για ακίνητα που δεν έχουν κτίσμα.
• Τίθεται δεκαήμερη προθεσμία για την ενημέρωση του αιτούντος σε περίπτωση που λείπουν δικαιολογητικά. Δεν ισχύει πλέον η απαίτηση για προσκομιδή αεροφωτογραφιών καθώς δεν εξετάζεται πλέον η ύπαρξη ή μη κτίσματος.
• Επεκτείνεται η δυνατότητα του Δημοσίου να αποφασίσει εξαίρεση από το δικαίωμα εξαγοράς για λόγους δημοσίου συμφέροντος. Τα αρμόδια Υπουργεία θα προσδιορίσουν αιτιολογημένα τις περιοχές ή τα ακίνητα που πρέπει να εξαιρεθούν της διαδικασίας εξαγοράς.
• Επισπεύδεται η προθεσμία υποβολής της συναίνεσης της Εταιρείας Ακινήτων του Δημοσίου σε 2 μήνες από 3 μήνες, που προβλεπόταν αρχικά.

Διαμόρφωση τιμήματος εξαγοράς

Το τίμημα της εξαγοράς θα υπολογίζεται με βάση τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και κοινωνικά κριτήρια (για ευπαθείς ομάδες, πολύτεκνους, άτομα με αναπηρία). Επιπρόσθετα, το τίμημα εξαγοράς  σε ειδικές περιπτώσεις αμφισβήτησης της κυριότητας του δημοσίου ακινήτου διαμορφώνεται με έκπτωση:

• 50% για αιτούντα που έχει αναγνωρισθεί από πρωτοβάθμιο δικαστήριο ως κύριος του ακινήτου ή που έχει αναγραφεί ως κύριος στις πρώτες κτηματολογικές εγγραφές και έχει ασκηθεί αγωγή από το Δημόσιο ή δεν έχει παρέλθει η προθεσμία άσκησης αγωγής.
• 70% αν ο αιτών έχει ασκήσει ένδικο μέσο κατά δικαστικής απόφασης για την αναγνώριση της κυριότητας του ακινήτου έως την 31η.12.2022.
• Ειδική πρόβλεψη υπάρχει για ακίνητο που καλύπτει τις στεγαστικές ανάγκες του αιτούντα ή του αρχικού δικαιοπαρόχου ως αποτέλεσμα μαζικής εγκατάστασης πληθυσμιακών ομάδων πριν το 1964. Σε αυτή την περίπτωση το τίμημα αντιστοιχεί στο 20% της αντικειμενικής αξίας του ακινήτου.

---

Σύμφωνα με εκτιμήσεις στελεχών του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας με βάση τους υπολογισμούς αίτηση εξαγοράς μπορούν να υποβάλουν περί τους 50.000 πολίτες, ενώ δεν αποκλείεται να εμφανισθούν περισσότερες αιτήσεις, καθώς η ακίνητη περιουσία του Δημοσίου δεν είναι καταγεγραμμένη στο σύνολό της.

Τιμή εξαγοράς των καταπατημένων ακινήτων ορίζεται η αντικειμενική αξία, επί της οποίας εφαρμόζεται σειρά εκπτώσεων που μπορεί να φτάσουν ακόμα και το 80%. Στα καταπατημένα δημόσια κτήματα μπορεί να έχουν ανεγερθεί κατοικίες, ακόμη και πολυκατοικίες, εργοστάσια, αποθήκες, αγροτικά ακίνητα, εργαστήρια και κτίρια για οποιαδήποτε επαγγελματική χρήση που είτε ιδιοκατοικούνται είτε εκμισθώνονται σε τρίτους.

Μετά την υποβολή της αίτησης και στην περίπτωση που εγκριθεί από την αρμόδια επιτροπή εκδίδεται πιστοποιητικό αποδοχής το οποίο κοινοποιείται στον αιτούντα.

Η αίτηση εξαγοράς συνοδεύεται από τα ακόλουθα δικαιολογητικά:

• Τοπογραφικό διάγραμμα.

• Φύλλο προσδιορισμού της αντικειμενικής αξίας οικοπέδου ή γηπέδου.

• Βεβαίωση όρων δόμησης.

• Οικοδομική άδεια εφόσον αυτή υπάρχει.

• Απόσπασμα κτηματολογικού διαγράμματος.

• Πράξη προσδιορισμού ΕΝΦΙΑ των τελευταίων 5 ετών.

Οι νέες ρυθμίσεις

Στις νέες ρυθμίσεις για το θέμα προβλέπονται διευκολύνσεις για όσους έχουν νόμιμους ή νομιζόμενους τίτλους επί δημοσίων κτημάτων, ενώ εξαιρούνται και δεν έχουν δικαίωμα εξαγοράς όσοι έχουν ανεγείρει αυθαίρετα κτίσματα χωρίς οικοδομική άδεια και τα οποία δεν έχουν νομιμοποιήσει. Απαραίτητη προϋπόθεση για την άσκηση του δικαιώματος είναι η δήλωση του ακινήτου στο έντυπο Ε9 για τα πέντε τουλάχιστον χρόνια που προηγούνται, προκειμένου να είναι σαφές ότι οι αιτούντες θεωρούσαν πως το ακίνητο είναι δικό τους.

Σύμφωνα με τον αρχικό νόμο, ως προϋπόθεση εξαγοράς οικοπέδου στο οποίο υπήρχε κτίσμα, ήταν η κατοχή για 30 ή 40 χρόνια (ανάλογα με την περίπτωση) υπό τον όρο ότι το ακίνητο είχε ανεγερθεί είτε μέχρι τα τέλη 1981, είτε μέχρι τα τέλη του 1991 (σ.σ. επίσης ανάλογα με την περίπτωση).

Τώρα, με τις νέες ρυθμίσεις διαγράφονται οι χρονικοί περιορισμοί της ανέγερσης και κατ’ ουσίαν της ύπαρξης των κτισμάτων.

Ειδικότερα, η νέα διάταξη προβλέπει: «Δικαιούται να υποβάλει αίτηση εξαγοράς όποιος κατά την έναρξη ισχύος του παρόντος ασκεί επί δημοσίου ακινήτου, ο ίδιος ή οι δικαιοπάροχοί του, αδιαλείπτως κατοχή:

α) Επί τριάντα (30) τουλάχιστον έτη με τίτλο.

β) Επί σαράντα (40) τουλάχιστον έτη χωρίς τίτλο, εφόσον ο αιτών χρησιμοποιεί το ακίνητο ως την κύρια κατοικία του ή ως βοηθητικό χώρο αυτής ή για να ασκεί τουριστική, βιοτεχνική, βιομηχανική ή εμπορική δραστηριότητα».

Κερδισμένοι είναι όσοι ανήκουν στην πρώτη κατηγορία. Και αυτό καθώς εφόσον διαθέτουν τίτλους, άγνωστο πώς, σε ακίνητη περιουσία του Δημοσίου και έχουν προχωρήσει στην ανέγερση ακινήτων με οικοδομική άδεια, μπορούν να υποβάλουν αίτηση εξαγοράς ανεξάρτητα από τον χρόνο της ανέγερσης. Δηλαδή στην περίπτωση που κάποιος με τίτλους έχει ανεγείρει κτίσμα το 2010 με οικοδομική άδεια μπορεί να υποβάλει αίτηση εξαγοράς.

Οι χαμένοι είναι στη δεύτερη κατηγορία. Οσοι δεν έχουν τίτλους και έχουν ανεγείρει κτίσμα εντός του οικοπέδου χωρίς οικοδομική άδεια και δεν το νομιμοποίησαν, δεν μπορούν να υποβάλουν αίτηση και να εξαγοράσουν το ακίνητο που έχουν καταπατήσει.

Σύμφωνα με το σχέδιο, οι Αρχές θα πρέπει να ενημερώσουν εντός 10ημέρου τους ενδιαφερόμενους εφόσον λείπουν. Η απαίτηση για προσκόμιση αεροφωτογραφιών καταργείται, καθώς δεν εξετάζεται πλέον η ύπαρξη ή μη ακινήτου.

Επίσης, επεκτείνεται η δυνατότητα του Δημοσίου να αποφασίσει εξαίρεση από το δικαίωμα εξαγοράς για λόγους δημοσίου συμφέροντος. Εντός εξαμήνου τα αρμόδια υπουργεία θα προσδιορίσουν αιτιολογημένα τις περιοχές ή τα ακίνητα που πρέπει να εξαιρεθούν της διαδικασίας εξαγοράς.

Με την υποβολή της αίτησης εξαγοράς καταβάλλεται παράβολο 300 ευρώ, το οποίο συμψηφίζεται με το τίμημα εξαγοράς. Μετά την υποβολή της αίτησης και στην περίπτωση που εγκριθεί από την αρμόδια επιτροπή εντός 5 ημερών εκδίδεται πιστοποιητικό αποδοχής το οποίο κοινοποιείται στον αιτούντα.

Στο πιστοποιητικό αποδοχής περιλαμβάνονται η περιγραφή του εξαγοραζόμενου ακινήτου (εμβαδόν και όρια), τα στοιχεία του αιτούντος, το τίμημα εξαγοράς καθώς και το ποσό της εφάπαξ και τμηματικής καταβολής. Το τίμημα εξαγοράς εξοφλείται είτε εφάπαξ είτε τμηματικά σε 60 ισόποσες άτοκες μηνιαίες δόσεις.

Ο νόμος παρέχει το δικαίωμα εξαγοράς ακινήτων του Δημοσίου, τα οποία χρησιμοποιούνται για επιχειρηματικές δραστηριότητες. Για τα ακίνητα αυτά που ανήκουν στην ιδιωτική περιουσία του υπουργείου Οικονομικών μπορούν να εξαγορασθούν στο διπλάσιο της αντικειμενικής αξίας προσαυξανόμενο κατά 25% για τις εγκαταστάσεις.

Συγκεκριμένα, η διάταξη ορίζει ότι: «τμήματα ακινήτων που ανήκουν στην ιδιωτική περιουσία του δημοσίου και υπάγονται στην αρμοδιότητα του υπουργείου Οικονομικών, σε όμορα προς τα οποία τμήματα των ιδίων ακινήτων έχουν ανεγερθεί βιοτεχνικές, βιομηχανικές αγροτικές, κτηνοτροφικές και τουριστικές επιχειρήσεις, εγκαταστάσεις πάσης φύσεως που αποτελούν ενιαίο λειτουργικό σύνολο με τις υπόλοιπες εγκαταστάσεις της επεκταθείσας επιχείρησης, εκποιούνται απευθείας στις επιχειρήσεις αυτές, κατόπιν σχετικής τους αίτησης με αντάλλαγμα ίσο με το 200% της αντικειμενικής αξίας προσαυξανόμενο κατά 25% για τις εγκαταστάσεις». Οι εκποιήσεις αυτές επιτρέπονται μόνον εφόσον:

• Το εκποιούμενο τμήμα προς την όμορη επιχείρηση είναι μη άρτιο και μη οικοδομήσιμο και εντάσσεται υποχρεωτικά στο όμορο άρτιο και οικοδομήσιμο ακίνητο της επιχείρησης.

• Οι υφιστάμενες εγκαταστάσεις επί των τμημάτων αυτών από τις όμορες επιχειρήσεις έχουν ανεγερθεί μέχρι την 28-7-2011.

• Η εκποίηση του τμήματος προς την όμορη επιχείρηση δεν είναι αντίθετη στον ισχύοντα χωροταξικό σχεδιασμό.